تقویم میلادی در حال حاضر در بسیاری از کشورهای جهان به عنوان تقویم رسمی استفاده می شود. بسیاری از وقایع تاریخی ایران بخصوص قبل از اسلام با این تقویم بیان شده است. ضمناً این گاهشماری در زمان حاضر به حدی در بین مردم شیوع یافته که در تقویم های سالیانه ایرانی محل خاصی را به خود اختصاص داده است. از این رو آشنایی با تاریخچة پیدایش، تحوّل و تکامل آن لازم به نظر می رسد.
پیدایش تقویم میلادی
کنستانتینوس یا قسطنطین (274 تا 337 میلادی) اولین امپراتور مسیحی بود که بر روم حکومت کرد. وی در سال 313 بعد از میلاد آیین مسیحیت را در ردیف ادیان رسمی آن زمان قرار داد. قسطنطین به موجب فرمانی دستگاه شمارش روزهای ماه را لغو و به جای آن روز هفته را معمول داشت و روز یکشنبه را به عنوان اوّلین روز هفته و روز عبادت مسیحیان تخصیص داد. در سال 325 م، شورای عمومی کلسیای شهر نیقه (در شمال غربی ترکیه امروزی) با حضور قسطنطین و تعداد 318 نفر از علمای مسیحی تشکیل شد. در این شورا، شرایع مسیحیت به تصویب رسید. یکی از مصوبات این شورا، این بود که سال شمسی برای امور و مقاصد عمومی و سال قمری برای تعیین بعضی از اعیاد و برگزاری امور دینی مثل روز عید پاک و غیره به رسمیت شناخته شد. در سال 325 م، بر طبق ارصاد نجومی، تاریخ اعتدال بهاری در 21 مارس مقرر شد.
پیدایش تقویم میلادی، نتیجة نزاعی بود که مدتهای متمادی در مورد صحیح محاسبه نمودن روزهای تولد حضرت مسیح(ع) و عید پاک، بین کلیساها وجود داشت. در سال 525 بعد از میلاد، راهبی رومی به نام «دیونی سیوس اکزیگیوس» بنا به درخواست پاپ ژان اول جدولهای جدیدی برای تعیین روز عید پاک تهیه کرده بود. او پیشنهاد کرد که تاریخ تولد حضرت مسیح (ع) به عنوان مبداء تقویم مسیحیان اختیار شود. دیونی سیوس به دلایل نامعلومی، روز تولد حضرت مسیح (ع) را 25 دسامبر حساب کرد. در حالی که پژوهشگران به استناد شواهد و اسناد مختلف تولد مسیح را حدود 4 تا 12 سال قبل از تاریخ محاسبه شده توسط دیونی سیوس میدانند. درتقویم پیشنهاد شده توسط وی طول سال شمسی 25/365 شبانه روز و سالهای قابل قسمت بر عدد 4، کبیسه محسوب می شد. اما استفاده از تقویم میلادی به علت عدم موافقت کلیساهای مسیحی، جنبه عمومیت پیدا نکرد.
تقویم میلادی از قرن هفتم میلادی در ایتالیا و انگلستان و به دنبال آن در قسمتهای از اسپانیا مورد استفاده قرار گرفت. از قرن یازدهم میلادی، تقویم میلادی در قسمت عمده‌ای از اروپا جنبة عمومیت پیدا کرد. در قرون اخیر در بسیاری از کتب تاریخی، نجومی و غیره تقویم میلادی یادشده به نام «تقویم ژولین» یا «تقویم ژولیوسی» یا «تقویم ژولی» معرفی شده است.
اصلاح تقویم میلادی
همانطور که گفته شد، طول سال شمسی در تقویم میلادی 25/365 شبانه روز بود. در صورتی که سال شمسی حقیقی (مدت زمان بین دو عبور متوالی مرکز خورشید از نقطة اعتدال بهاری) تقریباً 2422/365 شبانه روز است. بنابراین طول سال در تقویم میلادی یادشده به مقدار 0078/0 شبانه روز از طول متوسط سال شمسی حقیقی بیشتر منظور می شد. این خطای سالانه به تدریج باعث می شد که آغاز فصول شمسی به طور تقریبی در هر 128 سال، یک شبانه روز زودتر از تاریخ واقعی خود شروع شوند. در نتیجه اعیاد محاسبه شده بر اساس تقویمهای آن روزگار دیرتر از تاریخ واقعی خود اتفاق می افتادند. در نخستین تقویمهای کلیسایی، که در سال 325 بعد از میلاد تنظیم شد، تاریخ اعتدال بهاری بر طبق ارصاد نجومی در 21 مارس بود. اما در سال 1325 میلادی، یعنی پس از گذشت 1000 سال، خطاهای جمع شده باعث شد که تاریخ اعتدال بهاری، 8 شبانه روز زودتر یعنی در تاریخ 13 مارس واقع شود. تقریباً از اوایل ربع دوم قرن چهاردهم تلاشهای فراوانی برای اصلاح تقویم میلادی انجام شد.
در سال 1576 میلادی، پاپ گرگوری سیزدهم کمیسیون خاصی را به سرپرستی کریستوفر کلاویوس، منجم و استاد ریاضیات دانشگاه یسوعان شهر رم، مامور بررسی و اصلاح تقویم میلادی نمود. در همین زمان، الی سییوس لیلیوس ، استاد دانشگاه پروژیا، پیشنهادی را که از چند سال قبل برای اصلاح تقویم میلادی، آماده کرده بود را برای پاپ فرستاد. این پیشنهاد مورد توجه کمیسیون اصلاح تقویم قرار گرفت. سرانجام اصول کلی تقویم اصلاح شده در تاریخ 24 فوریة 1582 میلادی به موجب فرمانی از طرف پاپ گرگوری سیزدهم منتشر شد. این فرمان بر مبنای دو اصل زیر تقویم میلادی را اصلاح کرد:
الف- تاریخ اعتدال بهاریِ سال 1582 را ایگناتیوس دانته عضو کمیسیون اصلاح تقویم، با استفاده از یک شاخص بزرگ در محل کلیسای بولونی مطابق با 11 مارس تعیین کرد، در صورتی که در سال 325 بعد از میلاد، تاریخ اعتدال بهاری در 21 مارس مقرر شده بود. رصد نجومی دانته نشان داد که در سال 1582 میلادی، آغاز فصل بهار بعد از گذشت 1257 سال میلادی، 10 شبانه روز زودتر از تاریخ واقعی خود شروع شده بود. برای اصلاح تقویم میلادی، 10 شبانه روز از سال 1582 میلادی حذف شد. به این صورت که روز 5 اکتبر را روز 15 اکتبر 1582 میلادی محسوب کردند و در سال 1582 میلادی را «سال تصحیح» نامیدند.
ب- برای تثبیت اعتدال بهاری در تاریخ واقعی خود و جلوگیری از تکرار خطاهای جمع شدة ناشی از اختلاف بین طول سال شمسی در تقویم میلادی و طول متوسط سال شمسی حقیقی (که در هر 400 سال میلادی، به طور تقریبی 3 شبانه روز می شد.) مقرر شد که سالهایی که دو رقم سمت راست آنها، دو صفر(00) است، در صورت بخش پذیر بودن بر عدد 400 و بقیة سالها در صورت بخش پذیر بودن بر عدد 4، کبیسه منظور شوند. به عنوان مثال از بین سالهای 1700، 1800، 1900 و 2000، فقط سال 2000 کبیسه بود و از بین سالهای 2006 تا 2011 میلادی، فقط سال 2008 میلادی کبیسه خواهد بود. با این حساب در تقویم میلادی اصلاح شده در هر 400 سال 97 کبیسه یعنی تعداد 3 کبیسه کمتر از تقویم میلادی اصلاح نشده اتفاق می افتد و از این طریق 3 شبانه روز خطاهای جمع شده، اصلاح می شود.
| ردیف | نام | تعداد شبانه روز |
|---|---|---|
| 1 | ژانویه | 31 |
| 2 | فوریه | 28 (یا 29 در سال های کبیسه) |
| 3 | مارس | 31 |
| 4 | آوریل | 30 |
| 5 | مه | 31 |
| 6 | ژوئن | 30 |
| 7 | ژوئیه | 31 |
| 8 | اوت | 31 |
| 9 | سپتامبر | 30 |
| 10 | اکتبر | 31 |
| 11 | نوامبر | 30 |
| 12 | دسامبر | 31 |
با اجرای قانون کبیسه پاپ گرگوری طول متوسط سال معادل 2425/365 شبانه روز می شود که در هر 3300 سال، یک روز خطا خواهد داشت. علاوه بر این طبق فرمان پاپ سال نو باید از اول ژانویه آغاز شود. تقویم میلادی اصلاح شده در اکثر کشورهای پیرو مذهب کاتولیک به سرعت پذیرفته شد اما در سایر کشورهای پیرو مذاهب دیگر مسیحیت، به کندی پذیرفته شد.
تقویم اصلاح شده که « تقویم گرگوری» نامیده می شود، همان تقویم میلادی کنونی است که در حال حاضر در بسیاری از کشورهای جهان به عنوان تقویم رسمی متداول است. ردیف، نام و تعداد شبانه روز ماههای تقویم میلادی در جدول1 آمده است. تعداد شبانه روز ماه فوریه در سالهای کبیسه 29 شبانه روز است.
منابع:
صیاد، م. ر.، 1373، «تقویم هجری شمسی»، ماهنامة نجوم، سال 4، شمارة 4، صفحات 30-32. عبدالهی،ر.، 1375، « تاریخِ تاریخ در ایران»، تهران: امیر کبیر، چاپ دوم.
برگرفته از مرکز تقویم: calendar.ut.ac.ir
نشانی کوتاه این صفحه: